W ostatnich
latach coraz więcej obywateli naszego kraju myśli o powrocie do
Ojczyzny. Dotyczy to również Polaków mieszkających na terenie Stanów
Zjednoczonych. Z decyzją tą wiążą się istotne obawy związane z ponownym
zaaklimatyzowaniem się, znalezieniem pracy czy ze sprawami związanymi z
przyszłymi świadczeniami emerytalno-rentowymi.
Przedstawiamy informacje dla
rodaków powracających do kraju, mające na celu odpowiednie przygotowanie
do powrotu i pomoc w odnalezieniu się w nowej rzeczywistości.
Dokumenty, dane osobowe i zameldowanie
Paszport
Przygotowania do wyjazdu z USA należy
rozpocząć od upewnienia się czy posiadacie Państwo ważny polski
paszport. Wymóg posługiwania się polskim dokumentem paszportowym podczas
kontroli granicznej wynika z ustawy o obywatelstwie polskim i dotyczy
wszystkich obywateli – zarówno tych mieszkających w Polsce, jak i tych,
którzy posiadają równocześnie obywatelstwo innego kraju i na stałe
mieszkają za granicą. Przekroczenie polskiej granicy na podstawie
paszportu innego kraju, skutkuje stosowaniem przepisów dotyczących
cudzoziemców, a największym, choć nie jedynym związanym z tym
ograniczeniem jest to, że pobyt cudzoziemca w Polsce nie może
przekroczyć 90 dni w okresie 180-dniowym. Straż Graniczna rekomenduje
więc, aby z odpowiednim wyprzedzeniem podjąć kroki zmierzające do
uzyskania polskiego paszportu i posługiwać się polskim dokumentem w
trakcie kontroli granicznej, co pozwoli na uniknięcie nieprzyjemności na
granicy.
Informacje paszportowe znajdą Państwo na stronie internetowej Konsulatu
WAŻNE!
W wielu sytuacjach złożenie wniosku
paszportowego musi zostać poprzedzone uregulowaniem spraw obywatelskich i
prawnych. Wniosek o potwierdzenie obywatelstwa polskiego do wojewody
muszą złożyć osoby, których paszport utracił ważność przed laty,
natomiast wniosek o zarejestrowanie zagranicznego aktu urodzenia lub
małżeństwa wymagany jest od osób, które nigdy wcześniej nie uzyskały
numeru PESEL lub których dane zmieniły się po wyjeździe z Polski (np. w
wyniku zawarcia małżeństwa czy zmiany imienia lub nazwiska). Sprawy te
mogą zostać uregulowane za pośrednictwem Konsulatu, ale należy pamiętać,
że ich przeprowadzenie wymaga czasu – Konsulat pomaga w przygotowaniu
wniosków w sprawach obywatelskich i prawnych, a następnie przekazuje je
do rozpatrzenia instytucjom w Polsce (urzędom wojewódzkim i urzędom
stanu cywilnego). Działania prowadzące do uzyskania polskiego paszportu
trzeba więc rozpocząć z odpowiednim wyprzedzeniem.
Dowód osobisty
Pełnoletni obywatele, którzy mieszkają w
Polsce mają obowiązek posiadania i posługiwania się dowodem osobistym
na terytorium kraju, a za niedopełnienie tego obowiązku grozi kara.
Dowód jest dokumentem, który potwierdza tożsamość i obywatelstwo
posiadacza. Wniosek o uzyskanie dowodu osobistego można złożyć
bezpłatnie w każdym urzędzie gminy w kraju. Nie jest natomiast możliwe
wyrobienie dowodu za pośrednictwem Konsulatu. Wniosek składa się w
formie pisemnej lub w formie elektronicznej. Wyrobienie dokumentu trwa
zwykle do 30 dni. Trzeba pamiętać, że po odbiór dowodu należy zgłosić
się osobiście do tego samego urzędu, w którym złożony był wniosek.
Numer PESEL
Numer PESEL to 11-cyfrowy numer
ewidencyjny identyfikujący osobę, konieczny do zrealizowania wielu
formalności w kraju. Numer zostaje nadany m. in. przy sporządzeniu aktu
urodzenia dla dziecka urodzonego na terytorium Polski, przy zameldowaniu
na pobyt stały lub czasowy w kraju oraz przy ubieganiu się o dowód
osobisty i paszport. System PESEL funkcjonuje w Polsce od połowy lat
80-tych. Osoby nie posiadające numeru, które mieszkają za granicą
występują o wydanie numeru PESEL wraz ze złożeniem wniosku o paszport w
Konsulacie. Numer PESEL mogą uzyskać obywatele polscy, a w określonych
przypadkach także cudzoziemcy.
Prawo jazdy
Osoby posiadające jedynie amerykańskie
prawo jazdy nie mogą prowadzić samochodu na terenie Polski. Aby uzyskać
taką możliwość powinny wystąpić o uzyskanie międzynarodowego prawa jazdy
lub złożyć wniosek o wydanie polskiego prawa jazdy. W przypadku osób,
które w przeszłości posiadały polskie prawo jazdy, najlepiej wystąpić z
wnioskiem o wyrobienie nowego dokumentu, który składa się w zależności
od miejsca zamieszkania w urzędzie miasta, urzędzie dzielnicy lub w
starostwie powiatu. Międzynarodowe prawo jazdy – International Driving
Permit – jest wydawane przez firmę ubezpieczeniową AAA i uprawnia do
prowadzenia pojazdu jedynie na okres 6 miesięcy od daty przyjazdu do
Polski. Aby uzyskać polskie prawo jazdy, obywatele Stanów Zjednoczonych
lub osoby, które posługiwały się tylko amerykańskim prawem jazdy powinny
zdać pisemny egzamin teoretyczny. Zagraniczne prawo jazdy, na podstawie
którego wydano polskie prawo jazdy, jest następnie zwracane przez
polski urząd do odpowiedniego organu państwa, które je wydało. Warto
również zaopatrzyć się w dokument poświadczający prawdziwość danych
zawartych na amerykańskim prawie jazdy w stanowym wydziale komunikacji.
Dokument ten może okazać się przydatny, gdy polskie urzędy będą chciały
zbadać autentyczność amerykańskiego prawa jazdy.
Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy
Do dnia 1 stycznia 2018 r. każdy
obywatel polski mieszkający w Polsce jest objęty obowiązkiem
meldunkowym. Oznacza to, że najpóźniej w 30. dniu od przybycia do
miejsca zamieszkania należy zameldować się na pobyt stały pod wskazanym
adresem. Możliwe jest także zameldowanie na pobyt czasowy w wypadku
pobytu pod adresem innym niż stały, przekraczającego 3 miesiące.
Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy należy zgłosić w urzędzie gminy
właściwym ze względu na deklarowane miejsce zamieszkania. W tym samym
czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego. Zgłoszenia można
dokonać osobiście lub przez pełnomocnika, o zameldowaniu dzieci muszą
pamiętać ich rodzice lub opiekunowie. Usługa zameldowania na pobyt stały
i uzyskanie zaświadczenia o takim zameldowaniu są bezpłatne. Jeżeli
dane zamieszczone we wniosku o zameldowanie nie budzą wątpliwości,
zameldowania dokonuje się w momencie złożenia wniosku.
Z obowiązkiem meldunkowym wiąże
się także obowiązek wymeldowania się z miejsca pobytu stałego lub
czasowego. Możliwe jest wymeldowanie się podczas zgłoszenia zameldowania
w nowym miejscu. Należy także pamiętać o obowiązku zgłoszenia wyjazdu
za granicę na dłużej niż 6 miesięcy. Usługa jest bezpłatna, a zgłoszenie
zostanie od razu przyjęte w urzędzie gminy właściwej ze względu na
miejsce zamieszkania.
ePUAP
Portal ePUAP to Elektroniczna Platforma
Usług Administracji Publicznej, która umożliwia załatwianie spraw
urzędowych drogą elektroniczną, także z zagranicy. W celu korzystania z
platformy należy założyć konto na stronie www.epuap.gov.pl, wypełnić i
wysłać wniosek o nadanie profilu zaufanego, a następnie potwierdzić
tożsamość w punkcie potwierdzającym. Potwierdzenia można dokonać m. in. w
Konsulacie.
Dokumenty zabierane ze Stanów Zjednoczonych
Wyjeżdżając ze Stanów Zjednoczonych
warto zabrać ze sobą dokumenty amerykańskie, które mogą okazać się
potrzebne do przeprowadzenia różnego rodzaju formalności w Polsce. Poza
dokumentami tożsamości przygotujmy dokumenty prawne, administracyjne i
podatkowe czy te, które potwierdzają uzyskane wykształcenie i przebieg
pracy zawodowej. Ważne będą dokumenty wskazujące na zmianę imienia lub
nazwiska, wyroki rozwodowe, akty stanu cywilnego, pełnomocnictwa, dowody
posiadanego ubezpieczenia czy pobieranych świadczeń. Należy pamiętać,
że do celów urzędowych dokumenty amerykańskie muszą być przedkładane z
oficjalnym tłumaczeniem na język polski (odpłatnie można go dokonać u
tłumacza przysięgłego w Polsce lub poświadczyć tłumaczenie w
Konsulacie). Dokumenty sporządzone w USA muszą także być opatrzone tzw.
klauzulą Apostille, która umożliwia posługiwanie się nimi do celów
urzędowych w Polsce. Apostille poświadcza zarówno autentyczność
dokumentu, jak i to, że dokument został wydany przez uprawniony do tego
podmiot. Klauzulę wydają wyznaczone do tego w każdym stanie organy
amerykańskie i kwestie związane z jej uzyskaniem należy omawiać
bezpośrednio z nimi.
Posiadacze obywatelstwa
amerykańskiego lub Zielonej Karty powinni także zadbać o zgromadzenie
wszystkich dokumentów, które będą konieczne do wywiązywania się z
obowiązków ciążących na nich z tytułu posiadania obywatelstwa czy prawa
pobytu w USA.
Bardzo ważne jest również
ujednolicenie danych osobowych w polskich i amerykańskich dokumentach –
ma to duże znaczenie w sprawach rodzinnych, majątkowych czy spadkowych i
innych kwestiach prawnych, które mogą pojawić się w przyszłości.
Polecamy korzystanie z
następujących stron internetowych zawierających porady związane z
powrotem do kraju oraz informacje dot. obowiązujących procedur prawnych i
sposobu załatwiania spraw urzędowych: www.powroty.gov.pl, www.obywatel.gov.pl